Lidia Tatò

Mensen over de hele wereld kampen met de Corona pandemie. We hebben op emotioneel niveau allemaal last van wat er gebeurt: medewerkers in de zorg, mensen die hun werk en inkomen zijn kwijtgeraakt, of hun onderneming is failliet, een dierbare zijn verloren zonder degelijk afscheid te kunnen nemen, kinderen die niet naar school mogen, mensen die geïsoleerd zijn geraakt. We missen het feesten, het samenzijn, of het sporten en de heilzame effecten van kunst kijken, live muziek luisteren en culturele activiteiten. Sommige mensen missen het werken op kantoor en het persoonlijk contact met collega’s. Thuis werken met kinderen kan heel stressvol zijn. Relaties worden op de proef gesteld ook al zijn veel mensen blij dat ze meer tijd met hun gezin kunnen besteden. Alles kost meer moeite en mensen zijn algemeen heel vermoeid. We zitten allemaal in ons eenzame rouwproces: mensen die familieleden hebben verloren en ook mensen die niet persoonlijk door de dood zijn geraakt, want we zijn allemaal iets kwijtgeraakt, ook al is het tijdelijk. We hebben plannen moeten uitstellen en doelen en dromen aan de kant moeten zetten. Zelfs als alles op persoonlijk niveau “goed” gaat krijgen mensen last van verveling. We worden gedwongen om de illusie van de maakbaarheid van het leven los te laten en worden geconfronteerd met de dood.

Basisbehoeften van contact, controle, erbij horen, verbondenheid voelen, worden niet voldaan. Dit geeft iedereen een gevoel van machteloosheid. Het is dus heel belangrijk om onszelf zoveel mogelijk bewust te zijn van onze machteloosheid en de manier waarop wij hiermee omgaan. Machteloosheid brengt ons instant in regressie, naar onze kindertijd en naar de periodes waarin hulpeloosheid de boventoon in ons leven voerde. Mensen kunnen last krijgen van herbelevingen en oude overlevingsstrategieën worden geactiveerd.

Het is niet makkelijk om angst te reguleren in deze periode. We zien scenes in de media van lange rijen vrachtwagens die doodskisten vervoeren en gigantische massagraven. Deze scenes maken duidelijk waarom we alle beperkingen moeten accepteren maar werken tegelijkertijd traumatiserend. Angst geeft aan dat wij in gevaar zijn. Sommige mensen hebben moeite met angst toelaten als iets wat schaamtevol is, deze zal snel in boosheid omslaan in een poging om zich weer krachtig te voelen. Voornamelijk voor mensen die geen veilige kindertijd hebben gehad is het moeilijk om in te schatten of een bepaalde situatie veilig of onveilig is want de alarmbel van onveiligheid altijd aan staat. Dit zijn ook de mensen die liever zullen geloven dat het allemaal onzin is, dat het niet waar is, omdat een constant gevoel van onveiligheid niet te hanteren is. Is de ander te vertrouwen of is het een virusdrager en dus een potentiële “moordenaar”? Een vriend vertelde me hoe deze situatie ook speelde in de beginperiode van de aids epidemie.

Machteloosheid kan snel omslaan in boosheid, agressie, angst, beschuldigingen, het idee dat we de enige zijn die met een bepaald probleem kampen of een bepaalde beleving van de realiteit. Mensen worden snel geïrriteerd, snel ontvlambaar en hebben een kort lontje. Paranoia of het gevoel dat wij als enige gedupeerd worden kunnen onderdeel zijn van onze beleving. Iedereen heeft een persoonlijke reactie, afhankelijk van persoonlijke eerdere ervaringen. Sommige mensen creëren een andere werkelijkheid als de realiteit ondraaglijk lijkt. Dit kan op verschillende manieren zoals drugs gebruiken, meer alcohol gaan drinken, verdwijnen in computerspellen of second life. Mensen kunnen ook de realiteit gewoonweg negeren en gaan liever denken dat het helemaal een complot is. Complotdenken over Corona is een poging om de angst draaglijk te maken, maar omdat dit ontstaat uit een poging om de eigen angst te negeren, zal de beleving van angst en de paranoia alleen maar toenemen. Sommige mensen beleven tegenwoordig een andere versie van de werkelijkheid en hierdoor voelen mensen zich nog meer geïsoleerd, eenzaam en niet verbonden. Hierdoor kan angst en boosheid verder groeien. Het voeden van complottheorieën wordt daarom opzettelijk door bepaalde politieke machten als propaganda gebruikt.

Deze pandemie is een traumatische ervaring voor alle mensen in alle landen op de wereld. Begrip, compassie en zelfcompassie bieden bescherming tegen traumatische effecten en zijn dus heel belangrijk in deze periode. Het is een jaar van “make or break”. We kunnen sterker worden of uit elkaar vallen. We zijn van samenleven naar overleven geschakeld. Het kan ons helpen om bewust te zijn van wat onze sterke kanten zijn. Wat heeft jou geholpen? Wat maakt je sterker? Hoe kun je hieruit sterker uitkomen? Waarvoor ben je dankbaar? Sommige mensen hebben de vertraging die door de lockdown is ontstaan gebruikt om nieuwe passies te ontdekken, creatief zijn. Er zijn ook mensen die de tijd hebben gehad om op hun leven te reflecteren en hebben daardoor nieuwe doelen kunnen ontwikkelen. Op deze manier zullen sterker uit deze periode komen.

Persoonlijk mis ik het contact met vrienden. Ik denk dat ik spontaan ga huilen als we elkaar later weer mogen omhelzen, zoals in een scène van Spoorloos. Het moeilijkst vind ik het als ik iemand heb gesproken die een familielid door corona is verloren en direct daarna iemand spreek die denkt dat deze pandemie een complot is om mensen te kunnen vaccineren.

Met dank aan René Bolhuis: https://hypnotherapiealmere.nl

In 2013 heb ik een klein onderzoek verricht naar de behandeling van depressie in hypnotherapie, getiteld: “Hoe wordt hypnotherapie ingezet in de behandeling van depressie en depressieve klachten. Op zoek naar ervaringen van therapeuten en cliënten.”.

Sommige cliënten die therapie zoeken zijn door een psychiater gediagnosticeerd met depressie en hebben antidepressiva voorgeschreven gekregen. Anderen hebben last van depressieve klachten maar hebben nooit een officiële diagnose gekregen. De behoefte om dit onderwerp te onderzoeken en te bespreken met collega’s kwam voort uit mijn perplexiteit rondom de diversiteit in de persoonlijke beleving van depressie. Sommige mensen beleven een bijna constant gevoel van boosheid en machteloosheid en anderen ervaren een gevoel van zinloosheid en vervlakking, weer anderen lijken juist vrolijk en opgewekt of worden overdonderd door angst en krijgen paniekaanvallen.

Hypnotherapeuten merken in het behandelproces dat mensen vastzitten op gevoelsniveau, ze last hebben van een negatief zelfbeeld en dat er vaak onverwerkte traumatische of verlieservaringen aan de basis van de depressie liggen. Gevoelens zoals machteloosheid en slachtofferschap worden in de hypnotherapie gezien als regressieve kenmerken van onverwerkte ervaringen uit het verleden. Depressieve symptomen kunnen ook door een van de ouders doorgegeven worden. Deze worden in therapie introjecties genoemd. Een goed voorbeeld hiervan zijn depressieve klachten van mensen waarvan de ouders in concentratiekampen of jappenkampen hebben gezeten, of mensen met ouders met psychische problemen.

Depressie zie ik dus als een symptoom van iets anders. Depressie is vaak ook een fase van andere herkende psychische problematieken, zoals psychose, persoonlijkheidsstoornissen, verslavingen, gecompliceerde rouw, trauma. Het heeft dan weinig zin om alleen het symptoom te bestrijden zonder het geheel te zien. Daarom ben ik van mening dat huisartsen antidepressiva vaak te snel voorschrijven, zelfs voor problemen die echt andere oplossingen nodig hebben. Jaren geleden ging een vriendin van mij naar de huisarts voor rugpijn en kwam terug met een recept voor antidepressiva, die ze natuurlijk nooit heeft genomen. Hoewel sommige mensen heel blij zijn met de quick fix die een pil kan bieden, zijn veel anderen juist op zoek naar de verdieping die het therapeutische proces kan opleveren. Oorzaken onderzoeken heeft een helende effect en het weer verbinden met onderdrukte emoties is bevrijdend. Dit proces leidt tot grote positieve veranderingen.

Natuurlijk ben ik niet de enige die depressie op deze manier interpreteert. Dit jaar is het boek van Johann Hari verschenen: “Lost connections. Uncovering the real causes of depression- and unexpected solutions”, waar hij ook depressie beschrijft als een logisch symptoom. In zijn zoektocht interviewt hij meerdere artsen en onderzoekers. Hij ontdekt dat depressie en angst als twee symptomen van hetzelfde problematiek worden gezien. Hij ontdekte dat de dopamine en serotonine onbalans ooit op een aanname is gebaseerd en is, ondanks verschillende onderzoeken, nooit bewezen. “Saying that our depression is caused by a malfunctioning brain makes us disconnect from ourselves and therefore from others” (p.42) Gebrek aan verbondenheid met zichzelf, de medemens en andere belangrijke factoren in het leven, veroorzaakt eenzaamheid en machteloosheid. Gemoedstoestanden vergelijkbaar met de “aangeleerde hulpeloosheid” van Martin Seligman (Amerikaanse psycholoog) en momenten van dagelijks regressie die in therapie worden onderzocht. Misschien komt er meer begrip voor deze gemoedstoestand zodat die niet meer gezien wordt als een nare toestand die onderdrukt moet worden met medicijnen.

Hopelijk worden de oorzaken van depressie onderzocht en behandeld, en niet alleen medicijnen toegediend in een poging om de symptomen te verminderen. Dit is ook het standpunt van de World Health Organisation en de Verenigde Naties (http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=21480&LangID=)